Jak działa wykrywacz kłamstw? Zastosowanie wariografu z perspektywy adwokata.

Wykrywacz kłamstw to słynne narzędzie, znane nam przede wszystkim z filmów kryminalnych oraz amerykańskiej literatury. Mało kto wie, że badanie wariografem jest stosowane również w Polsce, choć tylko w szczególnych przypadkach. Na czym polega badanie wariograficzne? Kiedy można je zastosować? Odpowiedzi na te pytania przedstawiamy poniżej. 

Na czym polega badanie wykrywaczem kłamstw?

Badanie wariografem to nic innego jak pomiar reakcji fizjologicznych podczas odpowiedzi na zadawane pytania. Kłamstwo jest bardziej obciążające dla naszego mózgu oraz całego układu nerwowego niż mówienie prawdy, dlatego najczęściej wiąże się ono ze zmianą pewnych parametrów.

W trakcie badania wariograficznego, badanemu zadaje się pytania, na które może odpowiedzieć „tak” albo „nie”. Inna wersja testu zakłada kilka możliwych odpowiedzi, z których badany powinien wybrać tę właściwą. 

Aby badanie było bardziej wiarygodne, osobie badanej zadawane są pytania o różnym charakterze:

1. pytania obojętne – nic nie wnoszące do badania;
2. pytania kontrolne – niejednoznaczne lub takie, w których badany jest poproszony o to, aby skłamał;
3. pytania krytyczne – dotyczące istoty sprawy.

Co bada wariograf:

Podczas badania wariograficznego, mierzymy następujące parametry:

1. reakcję skórno-galwaiczną;
2. puls i ciśnienie krwi;
3. częstotliwość oddechu.

W niektórych wariografach możliwy jest również pomiar wielkości źrenicy badanego.

Na koniec badania tworzony jest raport przygotowany przez specjalistę. Trzeba jednak pamiętać, że z takiego raportu nie wyczytamy jednoznacznie, że osoba badana kłamała albo mówiła prawdę. Raport informuje nas o tym, jakie reakcje fizjologiczne następowały w trakcie odpowiedzi na konkretne pytania. Niemniej, skuteczność tej metody oscyluje wokół 98 %, przy prawidłowo przeprowadzonym badaniu.

Kiedy wolno, a kiedy nie wolno korzystać z wykrywacza kłamstw:

W myśl art. 171 § 5 pkt 2 kodeksu postępowania karnego, stosowanie wariografu jest niedopuszczalne w trakcie przesłuchań świadków:

Niedopuszczalne jest:

2) stosowanie hipnozy albo środków chemicznych lub technicznych wpływających na procesy psychiczne osoby przesłuchiwanej albo mających na celu kontrolę nieświadomych reakcji jej organizmu w związku z przesłuchaniem.

Sytuacja wygląda inaczej w fazie postępowania karnego, jeżeli toczy się ono przeciwko konkretnej osobie. Wówczas na podstawie art. 199a kpk, biegły sądowy, za zgodą oskarżonego może skorzystać z wariografiu, w charakterze urządzenia pomocniczego, pod warunkiem, że nie jest to czynność bezpośrednio związana z przesłuchaniem:

Stosowanie w czasie badania przez biegłego środków technicznych mających na celu kontrolę nieświadomych reakcji organizmu badanej osoby możliwe jest wyłącznie za jej zgodą. Przepisu art. 199 nie stosuje się.

W sprawach karnych, badanie wariograficzne może być częścią materiału dowodowego. Celem takiego badania na wstępnym etapie śledztwa jest zawężenie kręgu podejrzanych. Niemniej, obrońca oskarżonego, za zgodą swojego klienta, może wnioskować o poddanie go badaniu wariografem. Dzieje się tak najcześciej w celu ukazania niewinności oskarżonego oraz wyrażenia chęci do współpracy z organami sprawiedliwości. Ponadto, istotną rola adwokata na etapie przeprowadzania takiego dowodu, może być sformułowanie wyczerpującego zestawu pytań, które biegły zadaje osobie badanej.