Kiedy można stosować wariograf? Czy badanie z użyciem wariografu może stanowić dowód w sprawie?

Gdyby wszystkie osoby przesłuchiwane zeznawałyby zgodnie z prawdą, sędziowie szybko ustalaliby najkorzystniejsze wyroki. Niestety ze względu na strach przed odpowiedzialnością za popełnione czyny czy po prostu wstyd, niektórzy wolą zataić istotne informacje. Dlatego w postępowaniach sądowych czasem sięga się po wykrywacz kłamstw. W niektórych sytuacjach to narzędzie znacznie ułatwia rozwiązanie sprawy, choć jego zastosowanie jest ograniczone pewnymi warunkami…

W jaki sposób działa wykrywacz kłamstw?

Wariograf jest urządzeniem, które rejestruje zmiany psychofizyczne organizmu przesłuchiwanego. Najczęściej system monitoruje ciśnienie krwi, oddech, puls oraz przewodnictwo prądu elektrycznego. Analiza tych parametrów pozwala ocenić, czy dana osoba kłamie podczas wypowiedzi, czy składa zeznania zgodne z prawdą.

Wariograf rejestruje wszelkie zmiany, które mogą świadczyć o tym, że rozmówca nie mówi całej prawdy. Gdy kłamiemy, nasze ciało wysyła szereg sygnałów, związanych z konkretnymi emocjami, takimi jak niepokój, strach, które wtedy odczuwamy. Na podstawie tych danych oraz analizy poligrafera można stwierdzić prawdomówność lub jej brak u osoby przesłuchiwanej.

Podczas badania, prowadzący zadaje dwa rodzaje pytań: krytyczne oraz kontrolne. Pierwsze odnoszą się bezpośrednio do sprawy, która jest rozpatrywana przez sąd. Pytania kontrolne mają sprawdzić jakie reakcje towarzyszą osobie przesłuchiwanej podczas mówienia nieprawdy. Najczęściej prowadzący prosi wtedy rozmówcę o udzielenie niewłaściwej odpowiedzi, a wariograf rejestruje zmiany parametrów ciała.

Czy jest to wiarygodne źródło?

Wbrew niektórym opiniom, testy z zastosowaniem wykrywacza kłamstw są bardzo skuteczne. Sprzęt rejestruje mimowolne odruchy ciała człowieka, na które przesłuchiwany nie ma większego wpływu. Z tego powodu raczej nie da się oszukać urządzenia, choć należy pamiętać, że jest to tylko maszyna. Dlatego badanie powinien przeprowadzać doświadczony specjalista, który podczas rozmowy zauważy próby kontroli odruchów u osób składających zeznania.

Podczas przesłuchania nie wolno stosować wariografu

Zgodnie z polskim prawem, wykrywacz kłamstw nie może być zastosowany podczas rozmowy ze świadkiem. W trakcie składania zeznań zabronione jest stosowanie środków przymusu lub groźby, stosowanie hipnozy, środków chemicznych oraz technicznych, które mogłyby wpłynąć na osobę przesłuchiwaną i skłonić ją do złożenia niezgodnych z prawdą wyjaśnień. Takie materiały nie będą stanowiły dowodu w sprawie, a stosowanie wariografu bez zgodny rozmówcy podlega karze.

Czy badanie wariografem może stanowić dowód w sprawie?

Polskie prawo w niektórych sytuacjach dopuszcza wykorzystanie badań wykonanych z użyciem wariografu jako dowód. Nasza kancelaria również ma doświadczenie w pracy z wykorzystaniem takiego sprzętu. Wielokrotnie prowadziliśmy sprawy, w ramach których sąd dopuszczał zastosowanie urządzenia, które usprawniało przebieg procesu i pomagało wydać sprawiedliwy wyrok.

Taka możliwość jest jednak obwarowana pewnymi ograniczeniami. Podczas sprawy prowadzonej w trybie cywilnym, badanie ma znikome znaczenie. Wariograf może jednak posłużyć w postępowaniu karnym i szczególnie często wykorzystywany jest na wstępnym etapie śledztwa, gdy nie ma jeszcze wytypowanego sprawcy zdarzenia.

Sąd może zlecić badanie wariografem wtedy, gdy:

• zachodzi sytuacja “słowo przeciwko słowu”. Przy braku wiarygodnych dowodów, badanie wariografem może pomóc w orzeczeniu sprawiedliwego wyroku,
• zebrane dowody są niewystarczające do podjęcia decyzji,
• oskarżony wykazuje gotowość do poddania się badaniu, a przy niewielkim materiale dowodowym taki test może przyczynić się do orzeczenia wyroku uniewinniającego,
• badanie wariografem uwiarygodni przebieg zdarzeń. W sytuacji, gdy istnieją wątpliwości dotyczące spójności zeznań, sąd może zaproponować wykonanie takiego testu.

Warto podkreślić jeszcze jedną istotną kwestię. Badanie wariografem najczęściej wykorzystywane jest jako dowód uzupełniający. Jego celem jest rozwianie niejasnych kwestii, które mogłyby negatywnie wpłynąć na wyrok. Test przeprowadzony z użyciem wykrywacza kłamstw raczej nie będzie więc traktowany jako główny dowód w sprawie.